गीत

नरुने त कसको हुन्छ ? मनै त हो रुन्छ ।।।।
फरक कोही खुल्ला रुन्छ कोही एक्लै रुन्छ ।।

कसैलाई थोरै बढी कसैलाई घटी 
सुख-दुःख भन्ने चिज रै'छ छाँयाँसरि
कोही आँशु खुल्ला झार्छ कोही भित्रै थुन्छ 
फरक कोही खुल्ला रुन्छ कोही एक्लै रुन्छ ।।

अमरताको चाह यहाँ सबैले हो गुन्छ 
जन्मेपछि मर्नै पर्छ ढिलो चाँडो हुन्छ 
व्यक्तिहत्या गर्ने आफैँ मर्छस् भन्दा रुन्छ 
फरक कोही खुल्ला रुन्छ कोही एक्लै रुन्छ ।।

नरोउ भन्दै सम्झाउने मान्छेलाई हेर
ऊ पनि त भक्कानिन्छ दुख्छ जतिखेर
छोरा होस् या छोरीमान्छे मन त मनै हुन्छ 
फरक कोही खुल्ला रुन्छ कोही एक्लै रुन्छ ।।
१४ मङ्सीर '७५
चाबहिल

Gajal

कैले औंशी कैले पूर्णे रातको के कुरा ??????

मान्छे आखिर मान्छे नै हो जातको के कुरा ??

रगत त रातै हुन्छ कालो कसको हुन्छ ?

ऊँच र नीच मान्ने झूठा बातको के कुरा ??

को हो ठूलो ? को हो सानो ? सबै बराबरी !

सँगै सुत्दा लागेका ती लातको के कुरा ??

दूध त दूधै हुन्छ हेर पानी पानी हुन्छ !!!!

जसले दुहे छोए पनि हातको के कुरा ??

थिचोमिचो गर्नु हुन्न मौलिकता जोगाउँ !

पहिचानै मेट्यौँ भने थातको के कुरा ??

प्रश्न

सयपत्री

चुँडेर/च्यातेर

बैशोन्मत्त फूलको जीवन !

सिउरेर थुङ्गा/चढाएर पत्र/सजिएर मालाले

खै ?

कुन मानवता पस्किरहेछन्

यी मनुवा ???

२२ कात्तिक '७५

चाबहिल

कठै यी फूलका दोष ?

तम्बाला कइरन प्रकाशित !!!

तम्बाला कइरनको विमोचन

१८ कात्तिक २०७५, शनिबार

काठमाडौं । एस.सि.आर.सि.द्वारा 'तम्बाला कइरन' प्रकाशित गरिएको छ । कात्तिक १७ गते विशेष कार्यक्रमसहित प्रकाशित पुस्तकको लेखक भने तम्बा धावा वाङ्गेल मोक्तन रहेका छन् । 'तम्बला कइरन तम्बाग्यम्सेन्' नाराको साथ लोकार्पण गरिएको पुस्तक तम्बा विधासँग सम्बन्धित रहेको छ । 'तम्बा' तामाङ समाजको सांस्कृतिक संस्थाको रूपमा स्थापित समेत रहेको छ ।

सरसेरकेम गर्दै तम्बा सङ्घ नेपालका सदस्यहरू

      तम्बा भनेको विशेषतः विवाह संस्कारको मुख्याधिकारी हो । विगतमा राज्यपक्षद्वारा बोम्बो र लामा जस्ता संस्थाहरूमाथि पनि अनेक प्रहार भएका थिए । चोहो संस्थालाई त समाप्त नै पारिसकेका भन्दा पनि फरक पर्दैन । यद्यपि, तम्बा संस्थालाई भने तामाङ समाजले छोडेको छैन । परिणामतः केही वर्षअघिदेखि तम्बा सशक्त रूपमा उभिँदै आएको छ । राज्यपक्षका अनेक दमनलाई चिर्दै तम्बालाई निरन्तर अभ्यासबाट नछोड्नुलाई कतिपय विश्लेषकले, 'तामाङ राष्ट्रद्वारा अवलम्बन गरिएको राज्यविरुद्धको प्रतिरोध'को रूपमा पनि उल्लेख गरेका देखिन्छन् ।

म्हरमेन बाल्दै डा. गणेश योञ्जनज्यू

      छ वटा अध्यायहरू रहेका पुस्तकमा तम्बाको परिचय, तम्बाको परम्परागत मान्यता, तम्बाले प्रयोग गर्ने सामग्रीहरू, ब्रेल्वा (विवाह), ह्रइप्रथा साथै जीवनसंस्कारका तम्बा मूल्य, मान्यता, विश्वासपद्धतिका साथै रिमठिम तथ पेठिमहरू समाविष्ट रहेका छन् । प्रस्तुत् पुस्तकले यसअघि आएका तम्बा सम्बन्धी विभिन्न पुस्तकहरूले पूरा गर्न नसकेका पक्षलाई पूरा गरेको छ । यो पुस्तकको अध्ययन गरेर तम्बा हुन वा काम चलाउन सक्नेछ । पुस्तकमा छ वटा अनुसूचिहरू रहेका छन् । 'म्हेमेकी ल्होग्यूर्इ स्ह्युग्सो' साथै 'तम्बा कुग्पा खछ्योर्इ स्ह्युग्सो' जस्ता ऐतिहासिक छ्योइसमेत संलग्न छन् । पुस्तकको अन्तिम खण्डमा भने तम्बासँग सम्बन्धित हस्तलिखित १७ वटा तस्वीरहरू रहेका छन् ।

स्वागत गर्दै खोजराज गोले

      प्रस्तुत् पुस्तक गन्बा डा. गणेश योञ्जनद्वारा विमोचन गरिएको हो । सोहीक्रममा टिप्पणीकारहरू मोहन गोले, जितवीर जिम्बा तामाङ, बुद्धछिरिङ मोक्तान, प्रेम मोक्तान साथै लेखकका बुवा पेमादोर्जे मोक्तानले समेत संयुक्त रूपमा विमोचन गरे । प्रकाशक संस्था एस.सि.आर.सि.का अध्यक्ष तथा पुस्तकका सम्पादक खोजराज गोलेद्वारा स्वागत गरिएको कार्यक्रमको शुरूवातमा भने तम्बा सङ्घ नेपालको तर्फबाट गीतसहित सङसेरकेम गरिएको थियो । सङसेरकेम गर्ने क्रममा गन्बा डा. गणेश योञ्जनले म्हरमेन प्रज्ज्वलन गरेका थिए ।

कार्यक्रमको एक झलक

      प्रस्तुत् पुस्तकमाथि टिप्पणीकारहरूले आ-आफ्ना मत राखेका थिए । सोहीक्रममा राजनैतिक विश्लेषक बुद्धछिरिङ मोक्तानले पुस्तक तम्बाला कइरनले तामाङ राष्ट्रलाई चिनाउने काम गरेको दाबी गरे । मोक्तानका अनुसार पुस्तकमा तामाङ राष्ट्रको विश्वदृष्टिकोणहरू समाविष्ट छन् । बिगब्याङ्क थ्योरीसँग मिल्दोजुल्दो तम्बागीत बौध्दधर्मसँग सम्बन्धित 'अभिधम्मकोश'बाट आएको हुनुपर्दछ । पछिल्लो क्वान्टम् फिजिक्सले पनि बल्ल यतिखेर आएर प्रमाणित गरेका कतिपय कुराहरूलाई तम्बागीतको रूपमा तामाङ पुर्खा तथा तम्बाहरूले अनादिकालदेखि नै गाउँदै आएका थिए । त्यसकारण पुस्तक अत्यन्त महत्त्वपूर्ण रहेको समेत टिप्पणीकार मोक्तानले जनाए ।

पुस्तकमाथि टिप्पणी गर्दै बुध्दछिरिङ मोक्तान

      अर्का टिप्पणीकार तथा पूर्वसांसद तथा राजनीतिज्ञ जितवीर जिम्बाले, आफू पनि दुर्इ चार वर्षअघिदेखि तम्बाप्रति आकर्षित हुँदै आएको जनाए । टिप्पणीकार जिम्बाका अनुसार उनी आफैँ पनि यसअघि राजनैतिक दर्शनलाई नै सर्वोपरी भन्ने मान्यताका साथ अध्ययन गर्दै; त्यसैले देखाएको मार्गमा लामबद्ध भएका थिए । तथापि, तम्बाको मूल्य, मान्यतासहितका रिमठिमहरूका अध्ययन थालेपछि त्यसअघिका सारा अध्ययनहरू भूर्इँफुट्टा भन्ने पत्तालागेको दाबी गरे । उनले तम्बा विधाको बारेमा प्रशस्त सूचनाहरू सङ्कलित 'तम्बाला कइरन' साह्रै उपयोगी रहेकोले पुस्तक अध्ययनयोग्य रहेको बताए । उनले पुस्तकमा आफ्नो मन्तव्य समेत लेखेका छन् ।

कार्यक्रममा सहभागी डोम्बोहरू

      अर्का टिप्पणीकार, नेपाल तामाङ घेदुङका सङ्घीय अध्यक्ष मोहन गोलेले 'तम्बाला कइरन' सङ्कलन तथा अध्ययन गर्नैपर्ने पुस्तकको रूपमा पाएको दाबी गरेका छन् । गोलेका अनुसार कसैले प्रस्तुत् पुस्तक अध्ययन गरेन भने जीवनमा ठूलो कमजोरी हुनेछ । तामाङ यो देशको प्रथम राष्ट्र हो । यसको आफ्नै सामूदायिक सत्ता कायम रहेको छ । यसको एउटा प्रमाणको रूपमा प्रस्तुत् पुस्तकलाई लिन सकिन्छ । अध्यक्ष गोलेले थपे, यदि कसैले सपनामा मात्रै यो पुस्तकको नाम उच्चारण गर्न पुगेछ भने पनि सपनामै ऊ नाच्नेछ । आफ्ना पुर्खा तथा संस्कार संस्कृतिलाई चिन्ने साथै साँच्चैको अधिकार प्राप्तिको आन्दोलनमा लाग्ने प्रेरणा प्राप्त गर्नेछ । उनका अनुसार, तामाङ हुन साथै चिन्नका लागि पनि 'तम्बाला कइरन'को अध्ययन अनिवार्य छ ।

पुस्तकमाथि टिप्पणी गर्दै राजनीतिज्ञ जितवीर जिम्बा तामाङ

      कार्यक्रमका गन्बा डा. गणेश योञ्जनले पनि पुस्तकको चर्चा गर्दै लेखक धावा वाङ्गेल मोक्तानलाई शुभकामना दिएका छन् । डा. योञ्जनका अनुसार लेखक मोक्तान सदैँव तामाङ संस्कार र संस्कृतिका पक्षमा लड्दै आएका व्यक्ति हुन् । यसअघि तम्बा सङ्घ नेपालले १५ वर्ष ख्रिश्चियन भइसकेका रामेछाप पोङ्दीका धनबहादुर मोक्तानलाई पुनः तामाङ समाज र धर्ममा फिर्ता गरेको थियो । हाल उनी जिल्ला तम्बाखोर रामेछापको अध्यक्ष समेत रहेका छन् । यस्तो संस्था 'तम्बा सङ्घ नेपाल'को केन्द्रीय अध्यक्ष समेत रहेका लेखक धावा वाङ्गेल मोक्तानको यो पुस्तकले साँच्चै तामाङ समाजको पहिचान स्थापित गराउन महत्त्वपूर्ण टेवा पुर्‍याउने छ ।

टिप्पणी गर्दै मोहन गोले

      लोकार्पण गरिएको २४८ पृष्ठ सहितको पुस्तक 'तम्बाला कइरन'को प्रकाशन सहयोगीहरुमा 'ओखलढुङ्गा-काठमाडौं तामाङ सेवा समाज, काठमाडौं तथा संस्थाका पूर्वअध्यक्ष प्रदीपकुमार तामाङ (बुढानिलकण्ठ); नेपाल प्रवासी तामाङ समाज कतार साथै घोइलो सप्यायर्स, बौद्ध रहेका छन् । पुस्तकमा संलग्न चित्रहरू भने थाङ्का खैपा पल्सङ्मो लामा (पेमा योञ्जन)ले कोरेका छन् । पुस्तकको आवरण भने दिपेश सिग्देलको रहेको छ ।

कार्यक्रमको दृश्य

      (विमोचन कार्यक्रमका लागि प्रकाशक तथा लेखकका तर्फबाट गरिएको निम्तोलाई स्वीकार गर्दै उपस्थित हुनुभएका गन्बा, डोम्बो साथै सम्पूर्ण महिला तथा सज्जनवृन्दप्रति प्रकाशकको तर्फबाट हार्दिक थुजेछे व्यक्त गरिएको छ । मूल्य रु. ३५०।- तोकिएको प्रस्तुत् पुस्तक खरिद गर्न वा बिक्री वितरण गर्न चाहने पाठक तथा व्यक्तिलाई एस.सि.आर.सि.मा सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ ।)

कार्यक्रमको अन्त्यमा लेखक फोटो सेसन गराउँदै